Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego 2022

Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego 2022

Dziś obchodzimy Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego (International Mother Language Day). Jest to dobra okazja do refleksji nad naszym pięknym, choć bardzo trudnym językiem. Zachęcamy do zapoznania się z językoznawczymi nowościami wydawniczymi ze zbiorów biblioteki, które na wesoło lub całkiem poważnie traktują o języku polskim.

© AgoraA bodaj ci nóżka spuchła, czyli Co nas śmieszyło i śmieszy / Jerzy Bralczyk, Michał Ogórek. – Warszawa : Wydawnictwo Agora, 2021. – 365, [3] s.
Sygnatura: 171430 M

Rozmowa-rzeka znanej i lubianej pary: Jerzy Bralczyk – Michał Ogórek. Z czego śmieją się Polacy, a co było zabawne dla starożytnych Greków?

Autorzy mówią o humorze narodowym, regionalnym, środowiskowym, zawodowym, charakterystycznym a to dla profesorów, a to dla aktorów, a to dla Pana Boga. Od polityki do piosenki, od kabaretu do komedii – i z powrotem, cały czas w poszukiwaniu odpowiedzi na pytanie, co nam daje humor, jakie potrzeby zaspokaja.

Co nas śmieszy dzisiaj, a co śmieszyło kiedyś, jak się nasze poczucie humoru zmienia w czasie i odbija w kulturze, literaturze, piosence, obyczaju, języku. Bralczyk i Ogórek wracają do własnych młodych lat i dzieciństwa, by cytować to, co śmieszyło kiedyś, a dzisiaj już nie przejdzie. Wszystko jest okraszone niezwykłą znajomością literatury, filmu i kabaretu.

© BoszBezecnik gramatyki polskiej : tajemnice językowego półświatka / Jacek Wasilewski. – Olszanica : Bosz, 2021. – 231, [1] s.
Sygnatura: 171198 M

Niniejsza publikacja stanowi dowcipne, lecz niezwykle rzetelne podsumowanie najważniejszych zagadnień z zakresu gramatyki polskiej.

Autor przeprowadza czytelnika przez kręte zaułki i przedstawia poszczególne grupy rzezimieszków, między innymi Przypadkowe towarzystwo, Rzeczownikową brać, Klikę czasownika czy Niesłowne imiesłowy, opisując ich funkcję w językowym półświatku i sygnalizując czyhające zagrożenia.

Przyswojenie tej cennej wiedzy z pewnością usprawni korzystanie z kłopotliwego języka ojczystego w codziennym życiu. Wspomniany półświatek został przewrotnie sportretowany przez Joannę Czupryniak, zachęcającą czytelnika do niebanalnej interpretacji gramatycznych zawiłości. To wspaniała pozycja dla wszystkich miłośników języka polskiego, ale i tych, którzy są z nim na bakier.

© Wydaw. LiteraturaDziadki i dziatki, czyli o słowach starych i nowych / Agnieszka Frączek. – Łódź : Wydawnictwo Literatura, 2020. – 52, [4] s.
Sygnatura: 169959 M

Najnowsza książka Agnieszki Frączek to fascynująca i zabawna zarazem opowieść o słowach starych, już nieco zapomnianych oraz całkiem nowych, które są w naszym języku od niedawna.

Mamy więc tu kałamarz, na wyprzódki czy trotuar, a także mejl, esemes czy dron. Każdemu słowu poświęcony jest pomysłowy wiersz, który z powodzeniem może być też wykorzystany jako dyktando („Zawżdy kiedy wzdłuż i wszerz orzesz rolę, klnąc: – Ożeż!…”).

Autorka, laureatka nagrody Ambasador Polszczyzny Literatury Dziecięcej i Młodzieżowej 2019, z maestrią wprowadza nas w tajniki polskiego słownictwa, po raz kolejny dostarczając nam wszystkim (nie tylko tym najmłodszym…) mądrej rozrywki i radości obcowania z językiem.

© ElipsaDzieciństwo – młodość – dorosłość – starość : polskie koncepty kulturowe w świetle współczesnej polszczyzny / Dorota Zdunkiewicz-Jedynak. – Warszawa : Dom Wydawniczy Elipsa, 2021. – 297 s.
Sygnatura: 171285 M
Sygnatura: 171286 M

Monografia to cztery dopełniające się studia semantyczno-pragmatyczne. Przedstawione w niej analizy dotyczą leksyki obejmującej wyrażenia odnoszące się do upływającego czasu, ujmowanego z perspektywy życia jednostkowego jako koncepty kulturowe: DZIECIŃSTWO, MŁODOŚĆ, DOROSŁOŚĆ, STAROŚĆ.

Przeprowadzone analizy są ukierunkowane na opis społecznie ustabilizowanych wyobrażeń DZIECIŃSTWA, MŁODOŚCI, DOROSŁOŚCISTAROŚCI, jakie funkcjonują w zbiorowej świadomości polskiej.

To książka naukowa, ale też bardzo osobista, konfrontująca ustalenia badawcze z doświadczeniem życiowym Autorki.

© PWNJęzyk i komunikacja : wprowadzenie dla pedagogów / Anna Wileczek. – Warszawa : PWN, 2020. – 380, [2] s.
Sygnatura: 168635 M
Sygnatura: 168636 M

Aktualne i wyczerpujące kompendium z dziedziny kultury języka polskiego i poprawności językowej dla nauczycieli i studentów niepolonistów.

Książka ma formę podręcznika syntetyzującego wiedzę z zakresu nauki o języku i kultury języka oraz komunikacji edukacyjnej dla studentów pedagogiki przygotowujących się do specjalizacji nauczycielskiej w zakresie wczesnej edukacji.

Książka zawiera podstawy wiedzy o języku polskim oraz najważniejszych cechach współczesnej polszczyzny. Prezentuje podstawowe, najważniejsze kategorie językowe (język i jego specjalizacje, dźwięki mowy, znaczenie w języku, zagadnienia składniowe, jakość, kultura i etyka słowa w dydaktyce, nowoczesne tendencje w komunikacji edukacyjnej, norma językowa, błędy językowe, kryteria poprawności językowej i inne). Umożliwia zdobycie wysokiego poziomu kompetencji lingwistycznej i komunikacyjnej.

© PWNKultura zachowań językowych w internecie / Alina Naruszewicz-Duchlińska. – Warszawa : PWN, 2019. – 203 s.
Sygnatura: 166611 M
Sygnatura: 166612 M

Pierwsza na polskim rynku synteza poświęcona poprawności językowej w internecie. Książka w mądry, zabawny i przystępny sposób przedstawia zagadnienia netykiety. Autorka omawia najczęstsze zachowania w komunikacji za pośrednictwem internetu – medium, które zrewolucjonizowało sposób porozumiewania się ludzi. Pokazuje sieć jako dynamiczne środowisko komunikacyjne – i jest przewodnikiem po tym środowisku.

W internecie nic nie ginie – większość wypowiedzi jest archiwizowana i powszechnie dostępna. Osobiste opinie stają się publicznymi, niekoniecznie za zgodą i wiedzą ich twórców. Strona wizualna przestrzeni wirtualnej jest bardzo istotna, ale podstawowym środkiem porozumiewania się pozostają słowa. Wbrew niektórym prognozom sprzed lat język angielski nie zastąpił w sieci języków narodowych, polszczyzna nadal „trzyma się mocno”, dominuje wśród rodzimych użytkowników internetu, a także stanowi obiekt ich zainteresowania (czego dowodem jest choćby wieloletnia popularność Poradni Językowej PWN).

Opisowi i przykładom zachowań językowych towarzyszą liczne zalecenia praktyczne i ćwiczenia. Rozważania teoretyczne autorka wyjaśnia na licznych przykładach, których zadaniem jest nie tylko zainteresowanie, lecz także rozbawienie czytelnika. Uwzględniają one specyfikę internetowego medium i przyjęte w nim zwyczaje komunikacyjne, w tym określenie działań uznawanych za stosowne oraz tych budzących wątpliwości i negatywne reakcje użytkowników sieci.

© PWNNa końcu języka : frazeologia i przysłowia / Anna Kamińska-Mieszkowska. – Warszawa : PWN, 2021. – 221, [3] s.
Sygnatura: 171180 M

Język polski tak jak inne języki składa się z setek tysięcy słów. Słowa łączą się ze sobą w większe całości, na przykład wyrażenia i zdania, za pomocą których możemy się komunikować, wyrażać uczucia, wyobrażenia, śpiewać, pisać i tak dalej. Wyjątkowymi połączeniami słów są z jednej strony związki frazeologiczne (czyli inaczej frazeologizmy), a z drugiej – przysłowia. Dlaczego są to wyjątkowe połączenia? Ponieważ w zwięzły, obrazowy i przenośny sposób ujmują to, co chcemy powiedzieć. Czasem nawet trudno jest dokładnie, szczegółowo czy jednoznacznie wyjaśnić znaczenie frazeologizmów albo przysłów, dlatego że są one o wiele bogatsze treściowo niż inne, nieprzenośne połączenia wyrazów. Autorka przedstawia i objaśnia ponad 120 trudnych słów, wyrażeń, pojęć, frazeologizmów oraz przysłów. Tych, z którymi dziecko ma styczność w codziennym języku, a także tych, które może spotkać w literaturze – i nie będzie wiedziało, co mogą znaczyć. Celem książki będzie rozbudzenie (lub pogłębienie) zainteresowania językiem polskim – w różnych aspektach. Wpisuje się to w naturalny rozwój poznawczy dzieci i odpowiada na ich naturalną ciekawość świata, w tym także sposobu komunikowania się ludzi.

Na końcu książki zamieszczone są ćwiczenia utrwalające poznany materiał. Książka jest przeznaczona dla dzieci w wieku 5 – 10 lat oraz rodziców poszukujących pomocy dydaktycznych do nauki języka polskiego na poziomie późnoprzedszkolnym i wczesnoszkolnym.

© AgoraNiedorajda czyli Co nam radzą poradniki / Michał Rusinek. – Warszawa : Wydawnictwo Agora, 2019. – 198, [2] s.
Sygnatura: 170780 M

Jak podrywać? Jak sprzedawać? Jak się leczyć? Jak tatuować? Michał Rusinek, przenikliwy i niestrudzony tropiciel pypciów językowych, tym razem bierze pod lupę język poradników. Czyni to z właściwą sobie maestrią, literackim kunsztem i intelektualną swadą, bawiąc się poradniczymi kuriozami. A jak się nie dać poradnikom, które robią z nas niedorajdy? Prosta rada: czytać Rusinka!

W tej książce przyglądam się językowi poradników; trochę z ukosa, lecz poważnie, jak mówi poeta. Poważnie, bo pokazuję przy okazji, jakiego niedorajdę kształtują poradniki i porady internetowe.

Książka jest kontynuacją “Pypciów na języku” (Pypcie można jeszcze kupić na aukcjach internetowych; ostatnio znaleźliśmy na dwóch: na jednej opisane zostały jako „Pupcie na języku”, co mogło być zwykłą freudowską literówką, na drugiej zaś jako „Wypicie na języku”, co ma znamiona czynności pomyłkowej, zwłaszcza w społeczeństwie, które pod względem spożycia alkoholu zajmuje drugie miejsce w Europie).” – Michał Rusinek

© PWNPotyczki z polszczyzną : poradnik językowy PWN / Ewa Kołodziejek. – Warszawa : Wydawnictwo Naukowe PWN SA, 2019. – 535, [1] s.
Sygnatura: 166932 M

No, co tam? Smartphone czy smartfon? Profilu czy profila? Teść czy świekier? Ministra czy ministerka? W środę czy we środę? Na potrzeby czy dla potrzeb? Zgłośnić, pogłośnić, pogłośnić?

Zbiór felietonów poświęconych trudnym albo kłopotliwym zagadnieniom współczesnej polszczyzny. Ich dobór wynika z wieloletnich obserwacji zachowań językowych Polaków – autorka jest pracownikiem poradni językowej Instytutu Polonistyki i Kulturoznawstwa Uniwersytetu Szczecińskiego. Od lat prowadzi również rubrykę poświęconą poprawności językowej w „Kurierze Szczecińskim”. W każdym z felietonów autorka zwięźle, a zarazem ciekawie i wnikliwie portretuje wybrany problem językowy, zgłoszony przez internautę lub czytelnika. Staranny wybór pytań, przystępna forma odpowiedzi oraz przejrzysty układ sprawiają, że poradnik ten może być cenną pomocą w pogłębieniu wiedzy o bogactwie naszego języka ojczystego. zbiór zawiera 253 felietony, które powstały dzięki pytaniom dociekliwych użytkowników języka, zaprezentowane w książce zagadnienia podzielono na rozdziały dotyczące etykiety językowej, znaczenia słów, gramatyki, odmiany nazw własnych, słowotwórstwa, związków składniowych i frazeologicznych oraz ortografii, interpunkcji i wymowy, książka jest opatrzona indeksem omówionych form językowych.

Książka przeznaczona jest dla każdego, kto czuje potrzebę poprawnego wyrażania się, a nie ma czasu na poszukiwania podpowiedzi w wielu miejscach.

© PWNUcha, fochy, tarapaty czyli Wszystko, co chcielibyście wiedzieć o polszczyźnie i o co nie baliście się zapytać / Agata Hącia. – Warszawa : PWN, 2019. – 338, [1] s.
Sygnatura: 167215 M

Z językiem jest jak ze zdrowiem: prawie każdy ma coś do powiedzenia, bo prawie każdego dotyczą sprawy językowe. Ta książka jest skutkiem zaangażowania w tematykę poprawności językowej wielu osób – Agaty Hąci, językoznawczyni od lat występującej w Polskim Radiu jako ekspertka, oraz słuchaczy niestrudzenie pytających o poprawność językową.

Spośród kilku tysięcy takich pytań autorka wybrała te najbardziej zaskakujące i pobudzające do myślenia, szperania, szukania. To właśnie one stały się inspiracją do napisania tego poradnika. Czytelnicy znajdą tu trzy rodzaje odpowiedzi: dla tych, którzy na szybko szukają rozstrzygnięcia. Dla tych, których prosta odpowiedź nie zadowala i chcieliby poznać odpowiedź nie tylko na pytanie: „Jak jest poprawnie?” albo „Czy to poprawne?”, ale też na pytanie: „Dlaczego tak jest?”. I wreszcie dla tych, którzy chcieliby głębiej wniknąć w zjawiska językowe.

© AgoraZero zahamowań, czyli Filolog słucha piosenek / Michał Rusinek. – Warszawa : Wydawnictwo Agora, 2020. – 190, [2] s.
Sygnatura: 170896 M

Wyobraźmy sobie, że z podręczników szkolnych znikają wiersze Adama Mickiewicza, a na ich miejscu pojawiają się teksty utworów śpiewanych przez Zenka Martyniuka czy zespołu Ich Troje. Co poeta chciał w nich powiedzieć?

W książce “Zero zahamowań, czyli filolog słucha piosenek” Michał Rusinek bierze pod lupę teksty popularnych piosenek, które nuci cała Polska. Jak przystało na wytrawnego kolekcjonera pypci językowych dokonuje swoistej analizy i interpretacji utworów. Co nam mówią piosenki disco polo? Jak się śpiewa o seksie? O czym mówią piosenki serialowe? Co można znaleźć w rapie i gatunkach pokrewnych? Czym pobrzmiewają piosenki patriotyczne? O czym charczą heavy metalowcy? Co słychać w piosence popularnej?

Opisy pochodzą od wydawców.
Źródła (linki zewnętrzne otwierają się w nowym oknie/karcie):
wydawnictwoagora​.pl
bosz​.com​.pl
wydawnictwoliteratura​.pl
elipsa​.pl
wydawnictwo​.pwn​.pl