Rok Władysława Bartoszewskiego

Setna rocznica urodzin jest okazją do przypomnienia tego wszechstronnego człowieka, niezwykłej osobowości: humanisty, historyka, publicysty, dziennikarza, pisarza, wykładowcy, dyplomaty i polityka, więźnia Auschwitz. Władysław Bartoszewski po wojnie dwukrotnie aresztowany, spędził w więzieniu stalinowskim pięć lat.

W uchwale Senatu RP czytamy, że Władysław Bartoszewski chciał, byśmy pozostali wierni jego maksymie: „Warto być przyzwoitym!”.

„Senat składa hołd wielkiemu patriocie, uznając jego credo za istotne dla Polaków angażujących się w pracę na rzecz przyszłości demokratycznej RP”.

Uchwała Senatu RP ustanawiająca rok 2022 Rokiem Władysława Bartoszewskiego (link otwiera się w nowym oknie/karcie)

Wybrane odznaczenia, nagrody i wyróżnienia przyznane Władysławowi Bartoszewskiemu:

• Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami (20 września 1944 r., na rozkaz komendanta Okręgu Warszawa AK gen. Antoniego Chruściela „Montera”, wniosek szefa Biura Informacji i Propagandy KG AK płk Jana Rzepeckiego);
• Krzyż Walecznych (4 października 1944 r.);
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (18 kwietnia 1963 r.; na wniosek Żydowskiego Instytutu Historycznego, „za pomoc udzielaną Żydom w trakcie wojny”);
• Dyplom „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata” (Izrael 1963);
• Medal „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata” (Izrael 1966);
• Pierścień Honorowy Austriackiego Pen Clubu za zasługi dla współpracy kulturalnej polsko-austriackiej (Austria, Wiedeń 1977);
• Nagroda Herdera (Austria, Wiedeń 1983);
• Dyplom uznania American Jewish Committee (USA, Nowy Jork, 1984);
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Polonia Restituta (Wielka Brytania, Londyn, 1986; z rąk Prezydenta Edwarda Raczyńskiego);
• Nagroda Pokojowa Księgarstwa Niemieckiego (RFN, Frankfurt nad Menem, 1986);
• Wielki Krzyż Zasługi Orderu Zasługi RFN (RFN, Bonn 1991);
• Krzyż Honorowy za Naukę i Sztukę I Klasy (Austria, Wiedeń 1993);
• Nagroda Europy Środkowej (Austria, Wiedeń 1994);
• Złota Odznaka Honorowa na Wstędze za Zasługi dla Republiki Austrii (Austria, Wiedeń 1995);
• Nagroda Romano Guardiniego (RFN, Monachium 1995);
• Nagroda Mostu Miasta Regensburg (RFN, Regensburg 1995);
• Nagroda Biskupstwa Essen im. Heinricha Braunsa (RFN, Essen 1996);
• Złoty Medal Towarzystwa im Gustawa Stressemanna „w uznaniu zasług dla pojednania i porozumienia pomiędzy Polakami i Niemcami“ (RFN, Moguncja 1996);
• Nagroda Instytutu im. Heinricha Heinego (RFN, Duesseldorf 1996);
• Medal Zasługi Badenii-Wirtembergii (RFN, Stuttgart 1997);
• Wielki Krzyż Zasługi z Gwiazdą Orderu Zasługi RFN (RFN, Bonn 1997);
• Medal Jedności i Pokoju św. Liberiusza (RFN, Paderborn 1997);
• Medal za Szczególne Zasługi dla Bawarii w Zjednoczonej Europie (RFN, Monachium 1998);
• Honorowy Medal „Pro meritis” Wspólnoty Obozowej Mauthausen (Austria, Mauthausen 2001);
• Krzyż Wielki Orderu Zasługi RFN „za pracę na rzecz pojednania między Polakami, Niemcami i Żydami” (RFN, Berlin, 2001);
• Order Orła Białego (Warszawa, 1995);
• Nagroda Humanistyczna Związku Filologów Klasycznych (RFN, Kolonia 2001);
• Nagroda Eugena Kogona (RFN, Königstein im Taunus 2002);
• Międzynarodowa Nagroda Miasta Goerlitz / Zgorzelec (RFN, Goerlitz 2002);
• Nagroda im. Grzegorza Jakubowskiego – Kustosz Pamięci Narodowej (Kraków 2004);
• Nagroda TOTUS (Warszawa, 2004; „za osiągnięcia w dziedzinie kultury chrześcijańskiej”);
• Medal Tolerancji Towarzystwa im. Ludwika Zamenhofa (Białystok 2006);
• Międzynarodowa Nagroda św. Wojciecha (Słowacja, Bratysława 2007);
• Europejska Nagroda Fundacji „Pro Europa” (RFN, Frankfurt nad Odrą 2008);
• Nagroda im. Adama Mickiewicza za zasługi dla współpracy Polsko-Francusko-Niemieckiej w ramach Trójkąta Weimarskiego (RFN, Weimar 2008);
• Nagroda Miasta Kassel „Szkło Rozsądku” (RFN, Kassel 2008);
• Nagroda Europejska Towarzystwa Coudenhove-Kalergi (Austria, Wiedeń 2008);
• Nagroda Towarzystwa Niemieckiego za Porozumienie Polsko-Niemieckie (RFN, Berlin 2008);
• Nagroda Wolności Wolnego Uniwersytetu w Berlinie (RFN, Berlin 2008);
• Europejska Nagroda Praw Obywatelskich Sinti i Romów (RFN, Berlin 2008);
• Wawrzyn Mowy Polskiej (2008);
• Magdeburg Nagroda Cesarza Ottona (Kaiser-Otto-Preis) „w uznaniu wieloletniego zaangażowania na rzecz polityki pojednania i porozumienia polsko – niemieckiego jako istotnego elementu jednoczącej się Europy” (RFN, Magdeburg 2009);
• Nagroda Rychezy (Richeza-Preis) landu Północna Nadrenia-Westfalia (RFN, Opactwo Brauweiler koło Dusseldorfu 2009);
• Nagroda Józefa Krainera (Austria, Graz 2008);
• Nagroda Wolności Rady Atlantyckiej (Atlantic Council Freedom Award), wręczona podczas Wroclaw Global Forum (Wrocław, 1 czerwca 2012);
• Wielki Krzyż Zasługi Zakonu Kawalerów Maltańskich, wręczony przez Wielkiego Mistrza Zakonu Kawalerów Maltańskich Matthew Festinga (Rzym, 20 czerwca 2012);
• Order Podwójnego Białego Krzyża II Klasy Republiki Słowackiej (Warszawa, 12 września 2012);
• Złota Odznaka Honorowa Stowarzyszenia Księgarzy Polskich (Warszawa 2013);
• Medal im. Elie Wiesela przyznany z okazji 20. rocznicy powstania waszyngtońskiego Muzeum Holokaustu (United States Holocaust Memorial Museum) Nieoficjalne przekazanie laureatowi nagrody odbyło się w Warszawie 31 lutego 2013. Oficjalna uroczystość, bez udziału laureata, miała miejsce 28 kwietnia 2013 w Waszyngtonie;
• Odznaka Honorowa Rzecznika Praw Obywatelskich „Za Zasługi dla Ochrony Praw Człowieka” (Warszawa 2013);
• Złoty Medal Towarzystwa im. Hipolita Cegielskiego Labor Omnia Vincit za krzewienie idei pracy organicznej (wręczony w Kancelarii Premiera w Warszawie 30 maja 2014 r.);
• Nagroda Specjalna Przewodniczącego Młodzieżowej Rady Lublina (wręczona w Kancelarii Premiera w Warszawie 4 lipca 2014 r.);
• Medal za zasługi dla Meklemburgii (RFN, Greifswald 2014);
• Medal Pamiątkowy Związku Powstańców Warszawskich z okazji 70. rocznicy Powstania Warszawskiego (przyznany w 2014 r., wręczony w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów 13 marca 2015 r.).

Doktoraty honoris causa:

• Polski Uniwersytet Na Obczyźnie (PUNO) – Londyn, Wielka Brytania, 1981 r.;
• Hebrew College – Baltimore, USA, 1984 r.;
• Uniwersytet Wrocławski – Wrocław, 1994 r.;
• Uniwersytet Phillipa w Marburgu, RFN, 2001 r.;
• Uniwersytet Warszawski – Warszawa, 22 listopada 2002 r.;
• Uniwersytet Gdański – Gdańsk, 29 września 2005 r.;
• Katolicki Uniwersytet Lubelski – Lublin, 29 stycznia 2008 r.;
• Uniwersytet Opolski – Opole, 10 marca 2008 r.;
• Uniwersytet Hajfy – Hajfa (Izrael) – 4 czerwca 2008 r.;
• Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie – 4 czerwca 2009 r.;
• Uniwersytet Łódzki – 16 września 2009 r.

W księgozbiorze biblioteki znajdują się publikacje zarówno autorstwa Bartoszewskiego, jak również prezentujące drogę życiową tego świadka historii (opisy wydawców):

© Znak1859 dni Warszawy / Władysław Bartoszewski ; [szkic wstępny Aleksander Gieysztor ; bibliogr. prac Wł. Bartoszewskiego Zofia Steczowicz-Sajderowa]. – Kraków : „Znak“, 1984. Sygnatura: M 110065

Trzydzieści dni września 1939 roku, tysiąc siedemset sześćdziesiąt trzy dni okupacji i sześćdziesiąt sześć dni powstania warszawskiego składa się na tytułowe 1859 dni Warszawy będących tematem tej książki – kroniki stolicy walczącej, cierpiącej, niszczonej i niepokonanej.

Autor z niezwykłą skrupulatnością, dzień po dniu, relacjonuje dzieje stolicy w czasie wojny i okupacji, przytacza nie tylko niemieckie obwieszczenia i komunikaty, ale także rozporządzenia władz Polski podziemnej i teksty z konspiracyjnej prasy. Opisuje codzienny rytuał ulicznych łapanek i aresztowań oraz akcje Małego Sabotażu. Dzięki benedyktyńskiej pracy Władysława Bartoszewskiego możemy dowiedzieć się, ilu ludzi danego dnia zostało rozstrzelanych lub wywiezionych do obozu, a także jaka wówczas była temperatura, ile kosztował talerz zupy oraz co grano w teatrach i kinach.

Ta książka jest nie tylko znakomitą pracą historyczną, lecz przede wszystkim bezcennym świadectwem uczestnika tamtych wydarzeń.

© Świat Książki

Dni walczącej stolicy : kronika Powstania Warszawskiego / Władysław Bartoszewski. – Warszawa : Świat Książki, 2014
Sygnatura: M 161437

Dni walczącej Stolicy to książka wyjątkowa – zapis sześćdziesięciu siedmiu audycji dokumentalnych poświęconych powstańczej Warszawie.

Były one nadawane w programie III Polskiego Radia od 30 lipca do 4 października 1981 roku i odtworzone przez Rozgłośnię Polską Radia Wolna Europa w 1984 roku.

Ogromną wartością książki Władysława Bartoszewskiego jest wiele często nieznanych zdjęć – z zasobów Muzeum Powstania Warszawskiego – ukazujących życie powstańców i ludności cywilnej Warszawy od 31 lipca do 4 października 1944 roku.

© Znak

Ten jest z ojczyzny mojej : Polacy z pomocą Żydom 1939 – 1945 / oprac. Władysław Bartoszewski i Zofia Lewinówna. – Kraków : Stowarzyszenie ŻIH : „Świat Książki“, 2007.
Sygnatura: M 163637

Książka stanowi jedną z najważniejszych prac polskiej historiografii XX wieku

Kto ratuje jedno życie, ratuje cały świat – widnieje na medalach Instytutu Pamięci Męczenników i Bohaterów Yad Vashem. Do dzisiaj 6394 Polaków otrzymało medale Sprawiedliwych wśród Narodów Świat w uznaniu ich zasług podczas II wojny światowej. Wielu innych nie trafiło jeszcze do tego grona pomimo pomocy, której udzielali Żydom z narażeniem życia. Wszyscy oni byli bohaterami biorącymi udział w najtrudniejszej akcji humanitarnej w dziejach Polski.

Odkrywaniu i uwiecznianiu losów ich wszystkich – ludzi gotowych czynić dobro wśród największego zła – profesor Władysław Bartoszewski poświęcił wieloletnie badania. Jego bezcenny zbiór relacji i dokumentów zatytułowany „Ten jest z ojczyzny mojej“ stanowi jedną z najważniejszych prac polskiej historiografii XX wieku. Po pięćdziesięciu latach powraca do oferty wydawnictwa Znak.

© FischerDas Warschauer Ghetto – wie es wirklich war : Zeugenbericht eines Christen / Władysław Bartoszewski ; mit einer Einl. von Stanisław Lem und Fotodokumenten. – Frankfurt am Main : Fischer Taschenbuch Verlag, 2006.

Der hoffnungslose Aufstand der Juden im Warschauer Ghetto 1943 steht im Brennpunkt dieses erschütternden Augenzeugenberichts. Wladyslaw Bartoszewski zeichnet aufgrund von zeitgeschichtlichen Dokumenten und persönlichen Erlebnissen ein authentisches Bild der unvorstellbaren Ereignisse im größten Ghetto der von deutschen Truppen besetzten Gebiete.

Rozpaczliwe powstanie Żydów w getcie warszawskim w 1943 r. jest tematem tej wstrząsającej relacji naocznego świadka. W oparciu o dokumenty historyczne i osobiste doświadczenia Władysław Bartoszewski kreśli autentyczny obraz niewyobrażalnych wydarzeń w największym getcie na terenach zajętych przez wojska niemieckie. Opis wydawcy pochodzi z wcześniejszego wydania.

© Świat Książki

Władysław Bartoszewski : skąd pan jest? : wywiad rzeka / Michał Komar. – Warszawa : Świat Książki – Bertelsmann Media, 2006

Biografia Władysława Bartoszewskiego zajmująco i niezwykle barwnie opowiedziana przez głównego bohatera. Obok faktów wszystkim ogólnie znanych dowiadujemy się wielu ciekawostek, anegdot, poznajemy ludzi, z którymi W. Bartoszewski zetknął się w swoim życiu. Załączona do książki płyta zawiera fragmenty wywiadu.

Mądra i poruszająca lekcja człowieczeństwa.

Jedyną miarą człowieka jest jego uczciwość – mawiał do Profesora jego ojciec i tą zasadą Władysław Bartoszewski kieruje się do dziś. Od zawsze ciekawy świata „pożeracz książek“, wrażliwy na ludzką krzywdę, w cyklu rozmów z Michałem Komarem opowiada o całym swym długim i niezwykłym życiu, a obdarzony jest nadzwyczajną, fotograficzną wręcz pamięcią…

Od dzieciństwa, przez pobyt w Auschwitz, konspirację, Powstanie Warszawskie, działalność w Radzie Pomocy Żydom, po czasy powojenne, w które wchodził, „mając dwadzieścia trzy lata i doświadczenie stulatka“: więzienie, pracę dziennikarską, naukową i dyplomatyczną, której ukoronowaniem było stanowisko ministra spraw zagranicznych. Osobista historia Profesora, pełna zaskakujących wydarzeń i anegdot, osób sławnych i bohaterów znanych nielicznym, stapia się z ponadczasowymi refleksjami na temat naszej racji stanu, katolicyzmu, tolerancji, skomplikowanych wyborów moralnych, politycznych, ludzkich…

© ZnakŻycie trudne, lecz nie nudne : ze wspomnień Polaka w XX wieku / Władysław Bartoszewski ;
rozm. przepr. Andrzej Friszke. – Kraków : Znak, 2010.

Rozmowy układające się w monumentalną autobiografię świadka wydarzeń XX wieku. Rozmowy przeprowadził Andrzej Friszke.

Temat :
Bartoszewski, Władysław (1922 – 2015)
Armia Krajowa (AK)
Auschwitz-Birkenau (niemiecki obóz koncentracyjny)
Polski PEN Club
Polskie Stronnictwo Ludowe (1945 – 1949)
Więźniowie obozów – Polska – 1944 – 1989 r.
Więźniowie polityczni – Polska – 1944 – 1989 r.

© WAM

Pędzę jak dziki tapir : Bartoszewski w 93 odsłonach / Marek Zając. – Kraków : Wydawnictwo WAM ©, 2017.
Sygnatura: M 163535

Zaskakujący portret Władysława Bartoszewskiego

Żył 93 lata (1922 – 2015). Nie sposób tu wymienić wszystkich jego honorowych tytułów, odznaczeń, książek i stanowisk politycznych. Był więziony w Auschwitz, w czasie wojny walczył w AK i pomagał Żydom, następnie stał się architektem dialogu polsko-niemieckiego. I nieustannie trzymały się go żarty.

Marek Zając, znany dziennikarz i współpracownik Władysława Bartoszewskiego, w 93 anegdotach odsłania jego intrygujące oblicze i inspirującą osobowość. Angela Merkel, Colin Powell, Jan Paweł II… – wielu bohaterów tej książki dobrze znamy, jednak jeszcze nigdy ich spotkania z Profesorem nie zostały przedstawione w tak barwny sposób. Każdy z obrazków to kolorowy kamyczek mozaiki składającej się na portret człowieka, który zmienił postrzeganie Polski w świecie.

© W Drodze

Warto być przyzwoitym : teksty osobiste i nieosobiste / Władysław Bartoszewski. – Poznań : Wydawnictwo Polskiej Prowincji Dominikanów W drodze, 2005.
Sygnatura: M 146827

Warto być przyzwoitym to wspomnienia Władysława Bartoszewskiego zebrane przez niemieckiego wydawcę K. Lehmana. Pierwsze polskie oficjalne wydanie książki miało miejsce w 1990 roku w Wydawnictwie W drodze. 

Obecna edycja została dodatkowo wzbogacona o publikacje, wykłady i przemówienia autora z lat jego działalności w okresie PRL, a także z czasu jego służby dyplomatycznej w III RP. 

Wstęp do książki napisał o. Maciej Zięba OP, szkic biograficzny przygotował prof. Andrzej Friszke.

© PWN

Prawda leży tam, gdzie leży / Władysław Bartoszewski, Michał Komar. – Warszawa : Grupa Wydawnicza PWN : we współpr. z Firmą Wydawniczą Sezamm Małgorzata Maruszkin 2016.

To ostatni tom naszych rozmów…

We wszystkich książkach z serii „Na Dwa Głosy” Władysław Bartoszewski, wspominając ludzi, z którymi zetknął go los, przedstawił niezły kawał historii. I to historii opowiedzianej nieco inaczej niż w podręcznikach.

Zawsze prawdziwie, bo – jak powtarzał – prawda nie leży pośrodku, prawda leży tam, gdzie leży.