Międzynarodowe Stowarzyszenie Pisarzy – PEN Club ustanowiło to święto w 1984 roku. Międzynarodowy Dzień Pisarzy i Pisarek (3 marca) jest świetną okazją, aby przypomnieć laureatów Nagrody Nobla.
Literacka Nagroda Nobla to największe wyróżnienie dla pisarzy i pisarek oraz ukłon w kierunku ich twórczości. Laureaci wybierani są przez Akademię Szwedzką. Ceremonia wręczenia odbywa się co roku w grudniu. Każdy laureat Literackiej Nagrody Nobla ma za zadanie wygłosić tzw. mowę noblowską, która odbija się szerokim echem w mediach na całym świecie.
W ponad stuletniej historii wręczania nagród, tylko dwukrotnie zdarzyło się, że laureaci Nagrody Nobla odmówili jej przyjęcia. W 1964 roku nagrody nie odebrał francuski powieściopisarz Jean-Paul Sartre, tłumacząc iż człowiek nie powinien być nagradzanym za życia oraz potrzebą wolności. Drugim pisarzem, który nie przyjął tego wyróżnienia był Borys Pasternak, któremu przyjęcia nagrody zakazały władze radzieckie.
Nagrodę Nobla w dziedzinie literatury za 2023 rok otrzymał norweski powieściopisarz i dramaturg Jon Fosse (ur. 1959 r.). Pisarz wyróżniony został przez Szwedzką Akademię za „nowatorskie sztuki teatralne i prozę, które dają wyraz niewysłowionemu”. Styl Fossego charakteryzowany bywa jako oszczędny i pełen celowych powtórzeń. W jego twórczości dominuje tonacja uniwersalna z nutami nordyckiej prozaiczności oraz melancholii. Tegoroczny laureat Literackiej Nagrody Nobla uważany jest za jednego z bardziej produktywnych pisarzy współczesnych. Jego dorobek literacki liczy obecnie około czterdziestu sztuk teatralnych, kilka powieści, zbiorów poezji, esejów, książek dla dzieci oraz tłumaczeń. Uznanie przyniosły autorowi zwłaszcza dramaty, wśród nich najbardziej znane to Imię (1995) oraz Dziecko (1997). Po Henryku Ibsenie Fosse jest najczęściej wystawianym Norwegiem na deskach teatrów.
Annie Ernaux, francuska pisarka – otrzymała literackiego Nobla 2022. Wyróżnienie przyznano za „odwagę i kliniczną ostrość, z jaką odkrywa korzenie, wyobcowanie i zbiorowe ograniczenia pamięci osobistej“.
Laureatem Nagrody Nobla 2021 został tanzański pisarz Abdulrazak Gurnah. Uhonorowano go za „bezkompromisową i cechującą się współczuciem refleksję nad skutkami kolonializmu i losem uchodźców, znajdujących się w przepaści między kulturami i kontynentami”.
Akademia Szwedzka nagrodziła Louise Glück w 2020 roku za „niemożliwy do pomylenia poetycki głos, którego surowe piękno przekształca indywidualną egzystencję w uniwersalne doświadczenie”. Louise Glück była pierwszą poetką nagrodzoną przez Akademię od 1996 roku, kiedy to prestiżowe wyróżnienie trafiło do Wisławy Szymborskiej.
Dlaczego w 2018 nie było Nobla z literatury? To był wyjątkowy skandal. Jesienią 2018 r. Akademia Szwedzka opublikowała oświadczenie, że w tym roku nagroda Nobla w dziedzinie literatury nie zostanie przyznana. Decyzję tę podjęto z powodu „zmniejszonego zaufania publicznego do Akademii“ – ze smutkiem informował sekretarz Svenska Akademien Anders Olsson.
Decyzją Akademii Szwedzkiej i Fundacji Noblowskiej w 2019 roku przyznano dwie literackie Nagrody Nobla. Tę za 2018 rok otrzymała Olga Tokarczuk, a za 2019 – austriacki pisarz i tłumacz, Peter Handke. Olga Tokarczuk otrzymała Nobla za „narracyjną wyobraźnię, która z encyklopedyczną pasją ujawnia przekraczanie granic jako formę życia”. Komitet Noblowski docenił polską pisarkę za ogląd spraw lokalnych, ale i umiejętność spojrzenia na rzeczywistość z szerszej perspektywy, „z lotu ptaka”. Za połączenie sprytu i dowcipu. Pisarka, eseistka i autorka scenariuszy z wykształcenia jest psychologiem. Studia skończyła na Uniwersytecie Warszawskim. W swoim dorobku ma m.in. powieści, zbiory esejów, tom poetycki i scenariusze filmowe.
Laureatem Literackiej Nagrody Nobla za rok 2019 został austriacki pisarz i dramaturg Peter Handke za „pracę, która z lingwistycznym geniuszem eksploruje peryferie i specyfikę ludzkiego doświadczenia”.
Nagroda Nobla 2017 w dziedzinie literatury dla Kazuo Ishiguro zaskoczyła chyba nie tylko samego laureata. Szwedzka Akademia nie raz jednak pokazała, że jej decyzje dalekie są od przewidywań czytelników i krytyków literackich. Kazuo Ishiguro w powieściach o ogromnym ładunku emocjonalnym odkrywa pustkę pod naszym złudzeniem połączenia ze światem – tak nazwisko tegorocznego laureata ogłosiła prof. Sara Danius, sekretarz nagrody. Potem usłyszeliśmy jeszcze, że twórczość Kazuo Ishiguro jest jak połączenie Jane Austen i Franza Kafki z lekką domieszką Marcela Prousta. Słowem – mieszanka wysokogatunkowa.
Bob Dylan został laureatem Literackiego Nobla 2016. Został nagrodzony za „stworzenie nowej poetyckiej ekspresji, która wpisała się w wielką tradycję amerykańskiej pieśni“. Bob Dylan to piosenkarz, poeta, kompozytor, bard – ikona współczesnej kultury
amerykańskiej.
Swietłana Aleksijewicz została uhonorowana Nagrodą Nobla w 2015 roku. Jej twórczość to pomnik cierpienia i pamięci – powiedziała ogłaszając nagrodę Sara Danius, sekretarz Szwedzkiej Akademii. Po raz pierwszy literacka Nagroda Nobla trafiła do rąk reportera – Swietłana Aleksijewicz otrzymała ją za „polifoniczne pisarstwo, pomnik cierpienia i odwagi w naszych czasach“. Twórczość Aleksijewicz koncentruje się wokół pomijanej i wypieranej historii ZSRR i Rosji. Wyróżniki twórczości Aleksijewicz to „kobieca czułość dla świata, wrażliwość – czasami aż czytelniczo nieznośna, czujność. A także – nieliterackość. To jest coś więcej: to jest pisarstwo, które się wymyka literaturze, gdzieś pomiędzy literaturą a prawdziwą rzeczywistością“.
W 2013 roku Nagrodę zdobyła Alice Ann Munro – kanadyjska pisarka, autorka głównie opowiadań, trzykrotnie nagrodzona krajową Governor General’s Award for Fiction. Książki Kanadyjki czyta cały świat, przetłumaczono je na ponad 20 języków, a twórczość pisarki wyróżniono wieloma nagrodami literackimi, tak w Kanadzie, jak i innych krajach. Alice Munro oświadczyła, że „Drogie życie“ to jej ostatnia książka, że zawiesza twórczość literacką. Pisarka mieszka obecnie w Clinton, niedaleko Wingham, gdzie przyszła na świat, czyli w scenerii swoich opowiadań.
Biblioteka poleca książki noblistów:
Czarnobylska modlitwa : kronika przyszłości / Swietłana Aleksijewicz ; przełożył Jerzy Czech. – Wydanie I. – Wołowiec : Wydawnictwo Czarne, 2012., sygnatura 160336
Czasy secondhand : koniec czerwonego człowieka / Swietłana Aleksijewicz ; przełożył Jerzy Czech. – Wydanie I. – Wołowiec : Wydawnictwo Czarne, 2014., sygnatura 158643
Cynkowi chłopcy / Swietłana Aleksijewicz ; przełożył Jerzy Czech. – Wydanie II. – Wołowiec : Wydawnictwo Czarne Sp. z o.o., 2015. Sygnatura 160905
Ostatni świadkowie : utwory solowe na głos dziecięcy / Swietłana Aleksijewicz ; przełożył Jerzy Czech. – Wydanie I. – Wołowiec : Wydawnictwo Czarne, 2013., sygnatura 159915
Kroniki. T. 1 / Bob Dylan ; z posł. Andrzeja Stasiuka ; przeł. Marcin Szuster. – Wołowiec : Wydawnictwo Czarne, 2014., sygnatura 162954
Bliscy / Annie Ernaux ; przełożyła Agata Kozak. – Wydanie I. – Wołowiec : Wydawnictwo Czarne, 2022., sygnatura 174097
La femme gelée / Annie Ernaux. – [Paris] : Gallimard, druk 1992., sygnatura 12834
Lata / Annie Ernaux ; przełożyli Krzysztof Jarosz i Magdalena Budzińska. – Wydanie I. – Wołowiec : Wydawnictwo Czarne., 2022, sygnatura 174098
La place / Annie Ernaux. – [Paris] : Gallimard, druk 1992., sygnatura 12838 Die Abwesenheit : ein Märchen / Peter Handke. – Erste Auflage. – Frankfurt am Main : Suhrkamp Taschenbuch Verlag, 1990., sygnatura 7382
Die linkshändige Frau : Erzählung / Peter Handke. – [8. Auflage]. – Frankfurt am Main : Suhrkamp Verlag, druk 1991., sygnaura 6527
Kaspar / Peter Handke. – 23. [Auflage]. – Frankfurt am Main : Suhrkamp Verlag, druk 1989., sygnatura 6524
An artist of the floating word / Kazuo Ishiguro. – London : Faber and Faber Limited, 1986., sygnatura 30082
Nokturny / Kazuo Ishiguro ; z angielskiego przełożył Lech Jęczmyk. – Wydanie III. – Warszawa : Albatros, 2017., sygnatura 164085
Okruchy dnia / Kazuo Ishiguro ; z angielskiego przełożył Jan Rybicki. – Wydanie IV. – Warszawa : Albatros, 2017., sygnatura 164961
A pale view of hills / Kazuo Ishiguro. – London : Faber and Faber Limited, 1982., sygnatura 31025
Pogrzebany olbrzym / Kazuo Ishiguro ; z angielskiego przełożył Andrzej Szulc. – Wydanie II. – Warszawa : Albatros, 2017., sygnatura 168552
The remains of the day / Kazuo Ishiguro. – London : Faber and Faber Limited, 1999., sygnatura 21845
Perełka / Patrick Modiano ; z języka francuskiego przełożyła Bożena Sęk. – Wydanie I. – Katowice : Wydawnictwo Sonia Draga, 2014., sygnatura 158524
Rue des Boutiques Obscures / Patrick Modiano. – Paris : France Loisirs, 1978., sygnatura 8080
La ronde de nuit / Patrick Modiano. – Paris : Gallimard, 1991., sygnatura 13149
Villa Triste / Patrick Modiano. – [Paris] : Gallimard, druk 1991., sygnatura 13155
Ulica Ciemnych Sklepików / Patrick Modiano ; przeł. Eligia Bąkowska. – Warszawa : Czytelnik, 1981., sygnatura 137619
Zagubiona dzielnica / Patrick Modiano ; przeł. Wiktor Dłuski. – Wyd. 2. – Warszawa : Państwowy Instytut Wydawniczy, 2014., sygnatura 160853
Dziewczęta i kobiety / Alice Munro ; przeł. Paweł Łopatka. – Warszawa : Grupa Wydawnicza Foksal, cop. 2013. , sygnatura 156957
Przyjaciółka z młodości / Alice Munro ; przełozyła Agnieszka Kuc. – Wydanie pierwsze. – Kraków : Wydawnictwo Literackie, 2013., sygnatura 157006
Opracowanie i wybór literatury: Katarzyna Krukowska-Cyranowicz Wydział Udostępniania Zbiorów