© PWNJakie były stanowiska służebne? Jakie warunki zatrudnienia miała służba folwarczna i domowa w XIX i XX wieku? Jak ubierali się, mieszkali, leczyli się ówcześni służący? Co jedli? Jakie były relacje między panem a sługą? Jak funkcjonowały dawne domostwa i majątki ziemskie? Opowiada o tym m.in. polska proza.
„Służące i służący” to druga pozycja z serii literackich obrazów, które dopełnione są unikatowymi dziełami polskiego malarstwa. Pierwszą książką Emanueli Tatarkiewicz z tej serii jest „Dwór polski”.
Mój pradziadek – Władysław Klik – był stangretem w pałacu w Kuklinowie. Świat, w którym żył i pracował wydaje się dziś nieznany, ale i niezwykle fascynujący. Dzięki polskiej literaturze możemy wyruszyć w odległą podróż, by poznać osoby pracujące np. jako nianie, pokojówki, panny apteczkowe czy też ludzi na posadzie rządcy czy stajennego.
(opis wydawcy)
Naszym czytelnikom oferujemy pełny tekst książki do 31.03.2024 r. (dostęp po zalogowaniu się na platformie IBUK Libra). W bibliotece nie jest wymagane logowanie, a poza wewnętrzną siecią wystarczy użyć PIN‑u otrzymanego w wypożyczalni.
Spis treści
Linki przenoszą do serwisu IBUK Libra:
Dawne funkcje, nowe role 10
Strzelec 10
Foryś 11
Hajduk 11
Laufer 13
Państwo, czyli pan i pani 14
Służąca i służący 18
Stanowiska służebne 18
Apteczkowa panna 20
Bona (niania, piastunka) 21
Chłopak kredensowy 23
Dziewka (kuchenna, czeladna, piekarniana, folwarczna, dworska, kredensowa) 24
Ekonom 25
Garderobiana (panna szatna) 26
Karbowy (polowy) 26
Kawiarka 27
Kredencerz 30
Kucharz 30
Leśniczy (nadleśny), gajowy 34
Lokaj (kamerdyner, fagas, służący) 37
Mamka (karmicielka, żywicielka) 46
Masztalerz (groom)50
Nauczyciel (guwerner, preceptor, wychowawca, korepetytor, pedagog, ochmistrz, metr) 51
Ogrodnik (ogrodowy, ogródkowy, ogrodowczyk) 57
Panna służąca 59
Parobek 59
Pisarz (pisarczyk) 59
Pokojówka (pokojowa, panna pokojowa) 60
Praczka 61
Rachmistrz 62
Rządca (administrator) 62
Stajenny 65
Stangret (furman, woźnica, forszpan, parobczak, groom) 67
Stróż 78
Szafarka (szafarz), klucznica (klucznik), gospodyni, ochmistrzyni 80
Włódarz (włodarz) 84
II. WARUNKI ZATRUDNIENIA 85
Pomieszczenia 86
Drugi i trzeci stół 99
Zegar i dzwonek 103
Profity 107
Wspólne życie, wzajemna opieka 122
Do końca 129
III. PROŚCI LUDZIE 133
Bezosobowi i cieleśni 134
Służący też mają swój honor 138
Poddańcze gesty 140
Rękoczyny 144
Służyć można prawdziwemu panu 151
Pokochać zwyczajne życie 159
Wykształcenie 164
Odgrodzenie we własnej sferze od klas niższych 170
Pańskie urodzenie oznacza kosztowne odzienie 175
Konsumpcjonizm 190
Światowe życie służących 195
Leczenie 202
Czystość i higiena, czyli kilka słów o ochędóstwie 205
IV. RAZEM I OSOBNO 217
Błogi odpoczynek 218
Gość w dom, służący są 224
Panowie bez przywileju prywatności 227
Służba to czasami drużba 235
Fawor pański na pstrym koniu jeździ 242
Kobieta i mężczyzna 250
Damy a pokojówki 252
Służące w ciąży 259
Jak odprawiano służących 262
Posądzanie o kradzież 266
V. OD WAKANSU DO AWANSU 271
Jak zdobyć upragniony wakans? 272
Kim staniesz się po awansie 275
Ziemska kariera 286
Służący – obrońcy panów 289
Służący a powstanie styczniowe 294
Kilka przykładów, jak służba przeszła do historii 297
Nobilitacja zobowiązuje 301
NAZWY MAJĄTKÓW OPISANYCH W LITERATURZE, WZMIANKOWANE W KSIĄŻCE (W UKŁADZIE ALFABETYCZNYM) 306
BIBLIOGRAFIA 310
Teksty źródłowe 310
Opracowania 312