© PWNRzym. Wędrówki z historią w tle to bardzo osobista książka Bożeny Fabiani o mieście, w którym stale się coś rodziło, coś przekształcało, coś zapadało pod ziemię. To opowieść o osłoniętych tajemnicą dziejach najstarszych kościołów i innych zabytków, dziejach odczytywanych wciąż na nowo przed kolejne pokolenia badaczy.
Spacerując po Wiecznym Mieście, trzeba patrzeć zarówno w górę, żeby nie przegapić na przykład uroczych kapliczek maryjnych na murach, jak i pod nogi, bo przeszłość w wielu miejscach zapadła się głęboko pod ziemię i trzeba za nią tam powędrować.
Rzym to miasto jedyne w swoim rodzaju; tu każdy kamień ma coś do powiedzenia – głazy pod stopami na via Appia sprzed dwóch tysięcy lat, czy niewiele od nich młodsze, niedawno zdjęte i wymienione na nowe, dachówki na bazylice Santa Maria Maggiore; ocalone dedykacje na pogańskich świątyniach i epitafia z katakumb; fasady bazylik i kardynalskich pałaców ze swymi herbami na frontonie, obficie zdobione wewnątrz; zwalone kolumny czy ukryte pod ziemią i mozolnie odkopywane pozostałości pierwszych kościołów. Niemal na każdej ulicy jest kościół, w którym można znaleźć coś ciekawego. To niewyczerpana kopalnia. Życia nie starczy na obejrzenie tego wszystkiego, nawet gdyby się tam urodzić, stale mieszkać, być archeologiem i mieć wstęp do podziemi i do skarbów sztuki w prywatnych apartamentach.
Autorka oprowadza czytelników po Rzymie, przedstawiając wybrane epizody z dziejów miasta: od narodzin chrześcijaństwa do baroku, całkiem wyjątkowo sięgając nieco głębiej w czasy starożytne. Kładzie nacisk na zabytki wczesnochrześcijańskie, by powiązać je z okolicznościami narodzin chrześcijaństwa, a następnie pokazać ich późniejsze losy, opisując Rzym papieży. Opowieść kończy na wieku XVII – trzy ostatnie rozdziały książki są poświęcone Rzymowi doby baroku. Bożena Fabiani nasyca tekst rozmaitymi szczegółami dotyczącymi mody, obyczajów, malarzy, przestępstw i egzekucji. Dzięki temu pokazuje życie miasta z bliska, objaśnia okoliczności, w jakich powstało to wszystko, co po wiekach trafiło do przewodników.
Naszym czytelnikom oferujemy pełny tekst książki pt. „Rzym. Wędrówki z historią w tle“ do 31.07.2025 r. (dostęp po zalogowaniu się na platformie IBUK Libra). W bibliotece nie jest wymagane logowanie, a poza wewnętrzną siecią wystarczy użyć PIN‑u otrzymanego w wypożyczalni.
Spis treści (linki przenoszą do serwisu IBUK libra)
Garść impresji 11
WĘDRÓWKA PIERWSZA. o wszystkim po trochu 11
Wieczne Miasto – zjawisko w kulturze 14
WĘDROWKA DRUGA. Śladami pierwszych apostołów 25
Śladami Szymona Piotra 26
W jakim był więzieniu? 39
Gdzie zginął? 45
Inter duas metas 50
Gdzie został pochowany? 53
Dzieje bazyliki Piotrowej 55
Ciągnie się jak budowa Świętego Piotra 64
WĘDRÓWKA SZÓSTA. Pierwsze tituli 65
Konfesja Berniniego 67
Kolumnada 71
Groty73
Scałowana Stopa 75
Obelisk – niemy świadek historii 77
WĘDROWKA TRZECIA. Na tropie Szawła z Tarsu 81
Przemiana 82
W Rzymie. Gdzie mieszkał? 85
Gdzie zginąl? 89
Grób 94
Dzieje bazyliki Pawłowej 97
Łukasz Ewangelista 109
WĘDROWKA CZWARTA. Geneza architektury sakralnej 111
Domus ecclesiae i titulus l18 Narodziny bazyliki 122
Ich bożki to srebro i złoto 128
Spór o boginię 133
Na styku dwóch kultur 135
Bazylika na Lateranie 139
WĘDROWKA PIĄTA. Pierwsze bazyliki 139
Dzieje 141
Baptysterĺum 145
Antyczne wrota 148
Najazdy barbażyńców 151
Bazylika Świętego Krzyża Jerozolimskiego 153
Paradoksy historii 155
Piękna Helena i Krzyż 156
Kaplica Reiikwii 161
Titulus Crucis 163
Colle Oppio 165
Bazyiika San Stefano Rotondo 168
Titulus Bizansa i Pammachiusza 171
Portret rodzinny z religią w tle 175
Dzieje kościoła 178
Titulus Klemensa 179
W poszukiwaniu przeszłości 182
Mozaika 184
Kaplica i legenda Świętej Katarzyny 186
Titulus Emilianae – Bazylika Santi Quattro Coronati 196
Cisza pełna historii 201
WĘDRÓWKA SIÓDMA. Katakumby 201
Geneza i struktura 205
Dzień śmierci – dniem narodzin 210
Oznaczanie grobu 212, Epitafia _ „Bądź mi zdrowa, kochana!“ 214
Postawa moralna 217
Liternictwo i emocje 219
Cmentarne archiwum 220
Zespoły Cmentarne 221
Legenda i historia 224
Odkrywcy katakumb 229
Antonio Bosio 229
Męczennicy i odstępcy – lapsi 232
Giovanni Battista de Rossi 233
Niezwykła historia pewnej płytki 234
Katakumby kolebką sztuki chrześcijańskiej 245
Worek pana hrabiego 259
WĘDRÓWKA ÓSMA. Bazyliki cmentarne 263
Bazylika Świętego Wawrzyńca za Murami 262, Bazylika Świętej Agnieszki za Murami 269
Mauzoleum Świętej Konstancji 275
Kamienne księgi, cz. 1277
WĘDRÓWKA DZIEWIĄTA. Miasto kościołów 277
Na Kapitolu 279
Bazylika Santa Maria in Aracoeli 279
Na Forum289
Bazylika Santi Cosma e Damiano 289
Bazylika Santa Maria Antiqua 292
Bazylika Santa Maria Nova – Santa Francesca Romana 294
Podwójna Madonna 296
Nad Tybrem 301
Bocca della Verità 301
Rotunda Herkulesa 303
Bazylika Santa Maria in Cosmedin305
Awentyn309
WĘDROWKA DZIESIĄTA. Kamienne księgi, cz. 2 309
Bazylika Santa Sabina 309
Kościół Świętego Bonifacego i Świętego Aleksego 315
Kilka słów o ikonach 320
Eskwilin 327
Bazylika Santa Maria Maggiore 327
Legenda o Matce Bożej i o śniegu 329
Mozaika 332
Rzymskie Betlejem 336
Ikona Salus Populi Romani 337
Przeobrażenia i rozbudowa 337
Kościół Santa Prassede 342
W cieniu Panteonu 348
Santa Maria Sopra Minerva 348
Na Piazza Colonna 357
Bazylika Dodici Apostoli 357
Bazylika Santa Maria del Popolo 361
WĘDRÓWKA JEDENASTA. Na tropie antyku 367
Zagłada i ocalanie 367
Teatro di Marcello 371
Torri baronali ‑wieże rzymskich baronów 372
Oryginalny patronat – kolumna Marka Aureliusza 373
Kolumna Trajana 377
Mauzoleum Hadriana – Zamek Świętego Anioła 380
Od Marcina V do Sykstusa V 386
Pięknością Rzymu Są jego ruiny 386
Sykstus V – odmłodzony staruszek 39i Termy Dioklecjana 394
Rejestr Flaminia 399
Dwa oblicza miasta 401
WĘDROWKA DWUNASTA. Roma barocca 401
Kościół Del Gesù – prawzór kościołów jezuickich 403
Sobór trydencki o Sztuce 405
Rzym Berniniego czy Borrominiego? 411
Święta Teresa w ekstazie, najsłynniejsza rzeźba Berniniego 413
Che tempo barocco! 415
Kwirynał i „niegodna“ Madonna 420
Piazza Navona 423
Obraz miasta 429
WĘDROWKA TRZYNASTA. obyczaje 429
Barocco, czyli przesada 435
Rygory etykiety 440
Ruch„spirituali“ 445
“Typowy człowiek baroku“? 449
WĘDRÓWKA CZTERNASTA. Ludzie baroku 449
O papiezu Innocentym X, hiszpańskim malarzu i wszechwładnej donnie Olimpii 450
Papieżyca z Piazza Navona 456
Przemoc w rodzinie – nieszczęsna Beatrice Cenci 463
Cud wspomagany czyli happening pobożnego kardynała 475
WĘDRÓWKA PIĘTNASTA. Kraina malarzy – okolice via Margutta 485
Caravaggio i historia pewnego obrazu 491
Narodziny obrazu i jego styl 494
Zachwyt po wiekach 499
Na tropie zguby 500
Irlandzka niespodzianka 502
Z wizytą w Pinakotece Watykańskiej 504
O kilku obrazach 507
ANEKS. Miniprzewodnik: Rzym w sześć dni 517