Wkrótce (26 lutego) w kalendarzu świąt nietypowych znajdziemy Dzień Opowiadania Bajek. To dobra okazja do przejrzenia zbiorów, w poszukiwaniu ciekawych utworów, które można poczytać dzieciom i do przypomnienia sobie podstawowych informacji o tym gatunku literackim.
Bajka wywodzi się z oralnej tradycji ludowej i jest wspólna wszystkim kulturom, co poświadczają zabytki, które przetrwały do dzisiejszych czasów, choćby w formie szczątkowej.
Bajka grecka
W kręgu kultury śródziemnomorskiej pierwsza bajka pojawia się w literaturze greckiej, u Hezjoda (Op. 202 – 212) i Stesichora. Jednak rozwój gatunku wiąże się przede wszystkim z żyjącym w VI w. p.n.e. niewolnikiem Ezopem, który miał skomponować pierwszy zbiór pisanych prozą bajek zwierzęcych. Tak właśnie bajka wyodrębniła się jako osobny gatunek literacki.
W V w. p.n.e. pojawiło się określenie „bajki Ezopowe”, obejmujące zarówno zbiór bajek pisanych przez Ezopa, jak i utwory autorów wcześniejszych i późniejszych. Innym, choć znacznie późniejszym, greckim twórcą bajek był Babrios.
Bajka rzymska
Bajki były też włączane do utworów m.in. Enniusza i Horacego. Pierwszym rzymskim bajkopisarzem, który stworzył odrębny zbiór bajek, był Fedrus. W starożytności nie cieszyły się one jednak dużą popularnością. Całkiem zapomniane przez średniowiecznych czytelników, zostały wyparte przez anonimowy zbiór 98 bajek, nazywany bajkami Romulusa. Z łacińskich bajkopisarzy największym uznaniem cieszył się Awian.
Bajka średniowieczna
W średniowieczu tworzono początkowo łacińskie przeróbki bajek starożytnych. Jednym z najbardziej poczytnych zbiorów były bajki Waltera Anglika. Utwory tego typu znaleźć można również wśród pism Jakuba de Vitry, Wincentego z Beauvais i Odo z Cheriton.
W językach narodowych pisano bajki dopiero od XII wieku (we Francji pojawił się wtedy przekład bajek Marie de France).
Bajka renesansowa
Popularność bajki wzrosła w okresie renesansu, tworzyli wtedy m.in. Rimicjusz, Erazm z Rotterdamu[5]. W czasach późniejszych bajki pisali m.in. Jean de La Fontaine, Gotthold Ephraim
Lessing oraz Iwan Kryłow.
W Polsce pierwsze bajki pojawiały się jako część większych utworów: kazań, kronik i listów. Pierwszy większy zbiór bajek zamieścił Biernat z Lublina w Żywocie Ezopa Fryga. Bajki pisywali później: Bartłomiej Paprocki, Krzysztof Niemirycz, Franciszek Dionizy Kniaźnin, Julian Ursyn Niemcewicz, Ignacy Krasicki, Adam Mickiewicz, Aleksander Fredro oraz Stanisław Jachowicz.
Rodzaje bajek
Są dwa rodzaje bajek: bajki narracyjne i bajki epigramatyczne. Bajka narracyjna jest zbliżona do noweli, posiada krótką, łatwą do przyswojenia fabułę. Starożytnym twórcą bajek narracyjnych był np. Babrios, nowożytnym La Fontaine. Bajka epigramatyczna jest natomiast zbliżona do epigramatu, krótsza, pozbawiona fabuły i wszelkich cech epickich. Teoretyczne uzasadnienie dał bajce
epigramatycznej Gotthold Ephraim Lessing, nawiązując do starożytnej tradycji Fedrusa.
(źródło: Wikipedia)
Propozycje biblioteki
Antologia bajki polskiej / wybrał i oprac. Wacław Woźnowski. – Wrocław ; Kraków [etc.] : Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1982.
sygnatura 88952, 88953, 88954, 24974 M2
Baśnie angielskie / Joseph Jacobs ; ilustracje Bogdan Zieleniec ; z angielskiego przełożyły Janina Carlson i Kalina Wojciechowska. – Wydanie I w tej edycji. -
Warszawa : Wydawnictwo Dwie Siostry, 2018. Sygnatura 166054
Baśnie i legendy górników wielickich / Julian Majka. – [Wyd. 2 poszerz.]. – Kraków : Krajowa Agencja Wydawnicza, [1984]. sygnatura 97533, 97532
Baśnie i legendy litewskie / Oskar Miłosz ; tł.[z lit.] Krzysztof Wakar. – [Wyd.2]. – Olsztyn : „Pojezierze“, 1986. sygnatura 125588
Baśnie polskie / wybór i oprac. Tomasz Jodełka-Burzecki ; [oprac. graf. Teresa Wilbik, Janusz Stanny]. – Wyd. 6. – Warszawa : Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, cop. 1985. sygnatura 100012
Baśnie, których nie czytano dziewczynkom / Myriam Sayalero ; ilustracje: Mikołaj Rejs ; [przekład: Barbara Bardadyn]. – Warszawa : :Dwukropek, 2019.
sygnatura 171018
Czarodziejski imbryczek : baśnie i legendy japońskie / Maria Juszkiewiczowa ; [il. i oprac. graf. Jacek Urbański]. – Wyd. 4. – Warszawa : Wydaw. Alfa, 1986.
sygnatura 156864
Der Monarch und der Dichter : polnische Märchen und Legenden / gesamm. von Karl Dedecius ; [übers. aus dem Poln.]. – Frankfurt am Main : Suhrkamp, 1983. sygnatura 22248
Kwiat paproci i inne baśnie polskie / wybrała i wstępem opatrzyła Hanna Lebecka ; il. Jerzy Treutler. – Warszawa : Wydaw. Polskiego Towarzystwa Wydawców Książek, 1986. sygnatura 107326
Najpiękniejsze baśnie Europy / wybór i opracowanie Jadwiga Kwiecień ; ilustracje Andrzej Wróblewski. – Wydanie pierwsze. – Częstochowa : Wydawnictwo Sfinks, copyright © 2017. sygnatura 165921